Sieciech Palatyn

Podziel się

Palatyn Sieciech

Palatyn Sieciech Malowidło z kościoła pobenedyktyńskiego w Opactwie

Możnowładca małopolski z rodu Starżów-Toporczyków. Żył na przełomie XI/XII wPalatyn Władysława Hermana, w latach 10801100. Sieciech (Zetech), jest staropolskim imieniem słowiańskim, dwuczłonowym. Oznacza tego, który czerpie radość z życia

W okresie piastowania funkcji palatyna  prawdopodobnie przyczynił się do wygnania Bolesława Śmiałego, zwiększając swoje wpływy na dworze książęcym Władysława Hermana. Palatyn miał pod sobą dwór i osobę księcia, pod nieobecność władcy sprawował najwyższe funkcje wojskowe i państwowe.

Władysław I Herman 1079-1102

Władysław I Herman
1079-1102

 

Faktycznie palatyn rządził księstwem; bił własną monetę; był pierwszym opiekunem Bolesława Krzywoustego. Władysław popadł w zależność od swojego stronnika, któremu być może zawdzięczał wyniesienie na tron. W działalności Sieciecha niemałą rolę odgrywały takie cechy jak – ambicja, żądza władzy i chęć wzbogacenia się.

Boolesław III Krzywousty 1102-1138

Boolesław III Krzywousty
1102-1138

 

1090 Sieciech, z pomocą dowodzonego przez siebie rycerstwa opanował i przyłączył Pomorze Gdańskie. Zainspirowana przez niego ekspansja doprowadziła do krótkotrwałego opanowania grodów: NakłoCzarnkówWyszogród i Świecie. W ważniejszych grodach umieścił polskie załogi. Pozostałe spalono. W kilka miesięcy później doszło do buntu miejscowych elit, co doprowadziło do przywrócenia suwerenności ziem wschodniopomorskich.

 

W I poł. lat 90. XI w. nastąpiły represje Sieciecha wobec możnych, tj. sprzedawanie w niewolę, usuwanie z urzędów, wyroki, wygnania. Na skutek działań palatyna nastąpiła masowa emigracja polityczna z ziem polskich do Czech. Śląscy możni (opozycjoniści) porwali i sprowadzili w 1093 do ojczyzny Zbigniewa, pierworodnego syna Władysława Hermana. Pomocy w sprowadzeniu Zbigniewa do Księstwa udzielił Brzetysław II, książę Czech. Młody książę wraz z emigrantami politycznymi przybył do Wrocławia, gdzie początkowo był pod silnym wpływem opozycyjnej arystokracji. Schronienia pierworodnemu udzielił kasztelan wrocławski Magnus. Herman uznał to za spisek śląskich możnych. Wyruszył na Wrocław wraz z posiłkami węgierskimi. Podczas nieudanej interwencji Hermana i po nielojalnych działaniach Węgrów, którzy uprowadzili Sieciecha i Bolesława Krzywoustego, książę polski został zmuszony do uznania pierworodnego syna za swego prawowitego następcę.

Zbigniew 1102-1107

Zbigniew
1102-1107

 

Wydany w 1093 akt legitymizacji przyznawał starszemu synowi prawa pochodzenia i dziedziczenia tronu. Po ucieczce Sieciecha i Bolesława z niewoli, na polecenie palatyna zorganizowano wyprawę na Śląsk i Kujawy celem unieważnienia aktu legitymizacji. Po przegranej bitwie nad Gopłem w 1096 Zbigniew został uwięziony w grodzie sieciechowskim, a następnie – na skutek interwencji biskupów w maju 1097 lub 1099 – uwolniony. Przywrócono mu także utracone prawa.

 

Po nawiązaniu porozumienia pomiędzy Zbigniewem a Bolesławem. Obaj bracia stanowczo zażądali przekazania im rządów. Herman zgodził się na podział swoich domen na dzielnice. Bolesław otrzymał MałopolskęŚląskZiemię Lubuską z zachodnim skrawkiem Wielkopolski sięgającym po granicę pomorską. Zbigniew natomiast otrzymał Wielkopolskę (włącznie z Gnieznem), Kujawyziemię łęczyckąsieradzką oraz Mazowsze (z Płockiem). Mazowsze wraz z siedzibą w Płocku zostało jednak pod kontrolą Hermana, podobnie jak ważniejsze grody w dzielnicy Bolesława, tj. Wrocław, Kraków i Sandomierz.

Mapa Księstwa polskiego z dzielnicami Zbigniewa i Bolesława

Mapa Księstwa polskiego z dzielnicami Zbigniewa i Bolesława

 

Podział państwa i dopuszczenie synów Hermana do współrządów – zaniepokoiło Sieciecha. Palatyn rozpoczął przygotowania do rozprawy z braćmi. Wiedział, że podział kraju na dzielnice może osłabić jego pozycję. Nadal obsadzał stanowiska swoimi ludźmi w dzielnicach juniorów, co przy zarządzaniu centralnej administracji powodowało iluzoryczność podziału Księstwa.

 

Bolesław i Zbigniew na wieść o zbliżającym się konflikcie postanowili zawiązać opozycyjną koalicję. Doszło do tego na wiecu zorganizowanym we Wrocławiu z inicjatywy możnowładcy polskiego Skarbimira. Postanowiono usunąć dotychczasowego opiekuna Bolesława, Wojsława (powinowatego Sieciecha), oraz zorganizować wyprawę przeciw palatynowi. W 1099 pod Żarnowcem nad Pilicą doszło do starcia zbuntowanej opozycji z wojskami Hermana i Sieciecha. Buntownicy wygrali bitwę, a książę Władysław wyraził zgodę na trwałe usunięcie Sieciecha z zajmowanego stanowiska.

 

W kilka miesięcy później siły opozycji przeciwko palatynowi zostały skierowane w stronę Sieciechowa, gdzie ukrył się palatyn. Nieoczekiwanie Herman z niewielkimi oddziałami przyszedł z pomocą obleganemu. W tej sytuacji juniorzy postanowili pozbawić Hermana władzy. Do konfliktu doszło w okolicach Płocka. Herman po przegranej bitwie zobowiązał się do wygnania Sieciecha z kraju. Na przełomie 1100/1101 palatyn opuścił Polskę, udając się na ziemie niemieckie. Do kraju wrócił po kilku latach, jednak w Księstwie Polskim nie odegrał już żadnej roli.

Denar z krzyżem „kawaleryjskim” Sieciecha

Denar z monogramem Sieciecha

Skarb ze Słuszkowa, denary Sieciecha

Za sprawą palatyna Sieciecha wybito pierwsze w Polsce monety prywatne. Znane są dwa typy monet palatyna (choć dawniej wyliczano ich więcej, niesłusznie zaliczając w poczet jego działalności menniczej monety obce). Oba noszą w polu awersu znak wojewody i legendę otokową ZETECH (Sieciech), która jest zapewne drugim najstarszym zabytkiem piśmiennictwa polskiego (a pierwszym imieniem oddanym po polsku). Monety te były prawdopodobnie wybijane w Sieciechowie przez zakonników benedyktyńskich oraz w drugiej mennicy koło Krakowa, w okresie lat 10901100Największy zbiór denarów Sieciecha (122 sztuki ze 150 znanych w ogóle) pochodzący z odkrytego w 1935 skarbu ze Słuszkowa znajduje się w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej w Kaliszu.

Za: Gall Anonim, Kronika polska (Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum).
       R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski: Dzieje Polski średniowiecznej.
       L. Korczak: Władysław I Herman, [w]: Piastowie. Leksykon biograficzny.
S. Szczur: Historia Polski – średniowiecze.
      W. Garbaczewski: Polska: Epoka denarowa w mennictwie polskim

 

Sieciech – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X


Podziel się

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.