Cegielnia Sieciechów – pobenedyktyńska

Miejsce po cegielni benedyktyńskiej.

Dwa kościoły p.w. św. Wawrzyńca w Sieciechowie  i p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Opactwie wraz z klasztorem zostały w XVIII wieku wzniesione z cegieł wypalonych w Cegielniach istniejących w tym miejscu.

 

Pojawienie się cegły na ziemiach polskich

Cegły pojawiły się po raz pierwszy około połowy XII w. w Tumie pod Łęczycą oraz posłużyły
one, wraz z ciosami kamiennymi, do wykonania niektórych arkad w kościele opackim w Czerwińsku.

Na przełomie XII i XIII wieku z cegieł i z ciosów granitowych wymurowano kościoły osady
targowej w Inowrocławiu i opactwa w Strzelnie.

Jednak największą perłą wczesnośredniowiecznej architektury ceglanej jest kościół św. Jakuba
w Sandomierzu, wybudowany w drugiej ćwierci XIII wieku.

Wzrost budownictwa z cegły przypada na rządy Kazimierza Wielkiego. Do najlepszych przykładów wielkich ceglanych halowych fundacji króla należy zaliczyć dziś bazylikę w Sandomierzu (1360 do 1382 r.), kościół św. Katarzyny na podkrakowskim Kazimierzu, wybudowany w latach 1343-1378 przez przybyłych z Pragi augustianów czy główna fara Krakowa – kościół Mariacki.

W 1512 r. konstytuuje się w Krakowie cech ciesielski i murarsko-kamieniarski, w którego ramy organizacyjne wchodzą również cegielnicy. Cech ingerował w produkcję cegieł, kontrolował jej jakość, wyznaczał ceny, czuwał nad nauką czeladników i po wykonaniu tzw. majstersztyku wyzwalał ich na
samodzielnych mistrzów.

W XVI wieku cegła przestała być tylko wypełnieniem ścian czy pól sklepiennych i zaczęła się
ugruntowywać tradycja budownictwa ceglanego. Na jej popularność zasłużyli sobie również współpracujący z cegielnikami murarze – twórcy bogatych ceglanych szczytów kamienic.

Budowniczowie Oświecenia sięgali po cegłę, materiał tańszy, a zarazem ogniotrwały. Szereg prób robiono z wypalaniem gliny, co znalazło m.in. wyraz w wydawnictwach propagujących ceglane ściany, zwłaszcza na wsi.

Pierwsze książki o wytwarzaniu cegieł

W drugiej połowie wieku XVIII budownictwo ceglane zaczęło wchodzić do podręczników budowlanych i było wykładane w szkołach wyższych.

W 1782 roku powstał jeden z pierwszych podręczników budowlanych „Budowanie wieyskie”
ks. Piotra Świtkowskiego, w którym zawarto  porady dotyczące m.in. wytwarzania cegieł. 

„Ktoby zamiast drzewa używał chrustu do wypalenia, tedy trzeba więcey ludzi do pilnowania pieca wyznaczyć, żeby często chrustu przykładali, i ogień nie przerwanie przez 10,12 dni póki wypalanie trwa, utrzymywali”.

„Najpewniejszy znak dobrey cegły iest nie żywy kolor, ale dźwięk dobry, wytrzymanie wielkiego ciężaru i kiedy namoczona przez 24 godzin, przyidzie w 10 dni do pierwszego koloru”.

Do XIX wieku wyrabianie cegieł odbywało się ręcznie.

Opis pieca mielerzowego

Wysuszone cegły  wypalano w piecach polnych lub w piecach polowych, zwanych mielerzami.  Piec polny miał przy podstawie rzut kwadratu, którego boki składały się z 45 cegieł. Cegły układano warstwami zmniejszającymi się ku górze, wskutek czego piec przybierał kształt ściętej piramidy. Celem wypalenia 50 tysięcy cegieł należało ułożyć 18-19 różnych warstw oraz cztery kanały do spalania węgla, które ustawiano przeważnie zgodnie z kierunkiem wiejących wiatrów. Jako opał służyło pierwotnie drewno, torf, a potem węgiel brunatny i kamienny.  Ustawiony piec obrzucano grubą warstwą gliny lub ziemi, czasami darni. Układanie pieca trwało ok. 4 dni, a sam wypał trwał, w zależności od pogody,  od 10-21 dni.

Tak najpewniej wyglądały te piece, które znajdowały się w Sieciechowie.

 

Tekst za: Ireneusz Płuska, 800 lat cegielnictwa na ziemiach polskich – rozwój historyczny w aspekcie technologicznym i estetycznym.